دنیای بزرگ و شیرین روانشناسی

افسردگی تنها مختص به بزرگسالان نیست و کودکان و نوجوانان نیز در شرایط حاد و سخت می‌توانند درگیر اختلال افسردگی شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر چهل نوجوان، یکی مبتلا به افسردگی است؛ این موضوع بیانگر شایع بودن این اختلال روانی بین کودکان و نوجوانان است.

ابتلا به افسردگی در سنین کودکی، تاثیر زیادی روی همه ابعاد زندگی کودک و نوجوان شما دارد و می‌تواند بهترین سال‌های زندگی او را تحت تاثیر قرار دهد. با تغییر شیوه زندگی و آنلاین و الکترونیکی شدن بسیاری از کارها و گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بین کودکان و نوجوانان، بروز افسردگی در بین آن‌ها نیز گسترش پیدا کرده است.

علائم افسردگی کودکان با بزرگسالان متفاوت است و برخورد کودک با افسردگی نیز بسته به سن او می‌تواند متفاوت باشد و این علائم در همه کودکان یکسان نیست. تشخیص و درمان زود هنگام افسردگی در کودکان بسیار مهم است. اگر افسردگی در کودک به موقع تشخیص داده شود و روند درمان هرچه سریع‌تر آغاز شود، عوارض و تاثیرات منفی افسردگی در کودک نیز کمتر می‌شود.

در این مقاله قصد داریم به سراغ علائم افسردگی در کودکان برویم و راهکارهای مقابله با افسردگی و درمان افسردگی کودکان را بررسی کنیم. اگر شما هم جزو آن دسته از والدین دغدغه‌مند هستید که سلامت روان کودکتان برایتان ارزشمند است، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.

یکی از اولین اقداماتی که در تشخیص و برخورد با افسردگی کودکان باید انجام دهید، مراجعه به یک روانشناس کودک مجرب است. 

افسردگی کودکان و نوجوانان

برخلاف باور عموم، کودکان و نوجوانان نیز دچار افسردگی می‌شوند و می‌توان گفت افسردگی یکی از اختلالات روانی رایج در بین کودکان و نوجوانان نیز هست. علائم و نشانه های افسردگی کودکان با بزرگسالان کاملا متفاوت است.

همه کودکان ممکن است گاهی اوقات دچار ناراحتی و کسلی و بی‌انگیزگی شوند؛ اما این موضوع کاملا طبیعی است و نباید با افسردگی کودکان اشتباه گرفته شود. کودکان ممکن است پس از گذر از دوران کودکی و ورود به دوران نوجوانی، به دلیل تغییرات هورمونی دچار کسلی و بی‌انگیزگی شوند که کاملا طبیعی است.

زمانی می‌‌گوییم که کودک مبتلا به افسردگی است که علائم افسردگی مثل ناراحتی، خشم، عدم اعتماد به نفس، بی‌انگیزگی و … به صورت مداوم و حداقل دو هفته در کودک مشاهده شود. در چنین شرایطی می‌توان با مراجعه به روانشناس کودک، تشخیص افسردگی داد.

افسردگی در کودکان و نوجوانان با چالش‌های متفاوتی روبه‌رو است. از آن جایی که این دوره یکی از هیجان‌انگیز‌ترین و مفیدترین دوران زندگی کودک شماست، باید توجه ویژه‌ای نسبت به کودک خود داشته باشید و در صورت مشاهده علائم افسردگی، هرچه سریع‌تر به فکر درمان آن باشید؛ تا تاثیرات مخرب افسردگی روی زندگی فرزند شما کاهش پیدا کند.

 

درمان افسردگی کودکان

نشانه های افسردگی در کودکان با بزرگسالان متفاوت است و ممکن است تنها محدود به گوشه‌گیری، غم و ناراحتی مداوم نباشد. برخی از کودکان، افسردگی را با پرخاش و تنش نمایان می‌کنند.

 

متداول‌ترین علائم و نشانه های افسردگی کودکان

علائم افسردگی در کودکان می‌تواند متفاوت باشد و با توجه به سن کودک و روحیات او، ممکن است کودک یا نوجوان واکنش‌های متفاوتی را از خود نشان دهد. از طرف دیگر، افسردگی در بسیاری از موارد به دلیل وجود مشکلات یا اختلالات روان دیگر بروز پیدا می‌کند.

به عنوان مثال کودکانی که یکی از والدین خود را از دست می‌دهند یا والدین آن‌ها طلاق می‌گیرند، ریسک ابتلا به افسردگی بالاتری نسبت به سایر کودکان دارند. برخی از اختلالات روان مثل بیش فعالی کودکان یا اوتیسم نیز می‌تواند باعث بروز افسردگی در کودکان شود.

در چنین شرایطی، شناخت علائم و نشانه های افسردگی کودکان و نوجوانان می‌تواند کمک بسیار بزرگی به شما کند تا در صورت مشاهده هر یک از علائم، بتوانید هرچه سریع‌تر برای درمان افسردگی کودک خود اقدام کنید. در ادامه برخی از رایج‌ترین و متداول‌ترین علائم و نشانه‌ های افسردگی کودکان را بیان می‌کنیم:

• بی‌حوصلگی و عصبانیت
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• پرخاشگری و تنش در رابطه با دیگران
• کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی و تمایل به انزوا
• حساسیت بیشتر نسبت به طرد شدن
• تغییرات ناگهانی در اشتها (پرخوری یا کم‌خوری ناگهانی)
• تغییرات ناگهانی در خواب کودک (بی‌خوابی یا خواب زیاد)
• گریه بیش از اندازه کودک (معمولا در کودکان کم‌سن)
• اختلال تمرکز کودک
• اختلال یادگیری کودک و افت تحصیلی
• خستگی بی‌دلیل و انرژی کم کودک
• ابراز ناراحتی جسمی مداوم ( مثل معده‌درد، سردرد، تاری دید و …) در صورتی که هیچ کدام از این بیماری‌ها توسط پزشک تشخیص داده نمی‌شود.
• مشکل در انجام فعالیت‌های روزانه در خانه یا مدرسه
• عدم علاقه و توجه به کارهایی که در گذشته برای کودک هیجان‌انگیز بود
• احساس بی‌ارزشی یا گناه
• احساس دوست نداشتنی بودن
• افکار مرگ یا خودکشی

 روانشناسی کودک، به کودکان و نوجوانانی که ضربه روحی عمیقی را تجربه کرده اند، در محیط خانه یا مدرسه دچار مشکلاتی مثل آزار اذیت و قلدری یا آزار جنسی شده اند یا از استرس زیادی رنج می‌برند کمک می‌کند تا راحت‌تر با این مشکلات کنار بیایند و آسیب آن روی زندگی کودک را به حداقل برساند.

 

درمان افسردگی کودکان

خوشبختانه افسردگی از آن دسته اختلالات روان است که در صورت تشخیص به موقع و به هنگام می‌توانید آن را به راحتی درمان و کنترل کنید. تکنیک‌ های درمان افسردگی کودکان با بزرگسالان کاملا متفاوت است. نحوه برخورد با کودکان باید به‌ گونه‌ای باشد که جذابیت زیادی برای کودک داشته باشد تا تمایل کودک برای ادامه روند درمان و شرکت در جلسات بالا رود.

 

روان درمانی

اولین اقدامی که در برخورد با افسردگی کودکان باید انجام دهید، مراجعه به روانشناس کودک است. جلسات روان درمانی این امکان را به کودک شما می‌دهد تا درباره احساسات خود راحت و شفاف صحبت کند. روانشناس کودک این تخصص را دارد تا جلسه را به گونه‌ای پیش ببرد که فرزند شما احساس راحتی کند و بتواند در محیطی دوستانه و صمیمی، درباره مشکلات خود صحبت کند.

تکنیک‌های روان درمانی کودک کاملا با بزرگسالان متفاوت است. جلسات روان درمانی کودک باید به گونه‌ای پیش برود که برای کودک جذابیت داشته باشد؛ حتی محیط و اتاقی که جلسات مشاوره کودک در آن انجام می‌شود با روانشناسی بزرگسالان متفاوت است و از رنگ‌های شادتر در آن فضا استفاده می‌شود.

معمولا از تکنیک‌های بازی درمانی و موسیقی درمانی برای برگزاری جلسات روان درمانی کودک استفاده می‌شود. چنین تکنیک‌هایی برای کودکان جذابیت بالایی دارد و این امکان را به روانشناس کودک می‌دهد تا ارتباط بهتری با کودک برقرار کرده و به صحبت با او بپردازد.

در جلسات روانشناسی کودک، مشاور و روانشناس کودک پس از تشخیص افسردگی و شناسایی دلایل بروز افسردگی در کودک، به دنبال آموزش تکنیک‌هایی برای مقابله با افسردگی کودک به او است.

بازی درمانی یکی از روش‌های طراحی شده برای بهبود و ارتقای انواع وضعیت‌های ذهنی و روانی کودکان است. از آنجایی که کودکان ظرفیت کمتری برای پردازش هیجانات خود دارند، بازی درمانی بستری برای آن‌ها فراهم می‌کند تا بتوانند به روش‌های سالم، احساسات و هیجانات خود را کشف کرده و آن‌ها را بروز دهند.

 

دارو درمانی

در برخی از موارد که  کودک نسبت به روان درمانی واکنش نشان نمی‌دهد، نیاز است تا از داروهای افسردگی در کنار جلسات مشاوره نیز استفاده کرد. دارو درمانی به بهبود سریع و کاهش سریع علائم افسردگی کمک می‌کند. دارو درمانی حتما باید زیر نظر یک روانپزشک کودک انجام شود و مشاور و روانشناس کودک به هیچ عنوان اجازه تجویز دارو برای فرزند شما را ندارند. زیرا تفاوت روانشناس و روانپزشک بسیار زیاد است و هرگز نباید نادیده گرفته شود.

از آن جایی که داروهای مربوط به افسردگی باید دقیق و به موقع مصرف شوند، شما به عنوان والدین کودک این وظیفه را دارید تا بر مصرف داروها نظارت داشته باشید. اگر فرزند شما کوچک است و توانایی مدیریت مصرف داروها را ندارد، خودتان او را تشویق به خوردن داروها در ساعت مشخص کنید و اگر فرزند نوجوانی دارید، بهتر است مصرف داروها را به عهده خود او بگذارید و حتما روی آن نظارت داشته باشید.

 

گروه درمانی

تجربه ثابت کرده است که در بسیاری از موارد درمان گروهی تاثیرگذارتر خواهد بود؛ از این رو گروه درمانی نیز یکی از تکینیک‌های موثر درمان افسردگی کودکان به شمار می‌رود که در اغلب موارد در کنار جلسات روان درمانی انجام می‌شود.

در گروه درمانی، گروهی از کودکان در کنار یکدیگر جمع می‌شود. یک مشاور کودک متخصص نیز بر این جلسات نظارت دارد. در جلسات گروه درمانی ممکن است کودکان درباره احساسات خود با یکدیگر صحبت کنند یا تحت بازی‌های گروهی یا سخت کاردستی، احساسات خود را به نمایش بگذارند.

از آن جایی که اغلب کودکان مبتلا به افسردگی، تمایل به انزوا و تنهایی دارند و رفته‌ رفته روابط اجتماعی آن‌ها بسیار محدود می‌شود، گروه درمانی این امکان را به کودک شما می‌دهد تا دوباره در جمع حضور پیدا کند و به انجام فعالیت‌های گروهی بپردازد.

 

تحریک الکتریکی مغز (tDCS)

یکی از روش‌های متداول نوروتراپی که برای درمان افسردگی کودکان استفاده می‌شود، تحریک الکتریکی مغز یا tDCS است. در برخی از موارد ممکن است کودک مبتلا به افسردگی حاد باشد و نسبت به روان درمانی و دارو درمانی پاسخ ندهد؛ در چنین شرایطی برای کاهش عوارض ناشی از افسردگی شما نیازمند یک روش درمانی سریع هستید. در برخی از موارد نیز افسردگی به دلیل اختلال در ارسال سیگنال‌های مغزی به وجود آمده است. معمولا کودکان مبتلا به بیش فعالی و اوتیسم، عملکرد مغزی متفاوتی دارند که باعث بروز افسردگی در کودک می‌شود.

در چنین شرایطی، تحریک الکتریکی مغز، روشی مناسب و کارآمد برای درمان افسردگی کودکان به شمار می‌رود. در این روش، دو الکترود روی سر کودک نصب می‌شود و با وارد کردن شوک الکتریکی کوچک به مغز، سیگنال‌های ارسالی مغز تغییر کرده و اصلاح می‌شود. شوک الکتریکی وارد شده در روش tDCS به قدری کوچک است، در حد 2 الی 3 میلی آمپر، که کودک آن را حس نخواهد کرد. پس نیاز به هیچ گونه نگرانی از این بابت نیست.

 

خانواده درمانی

حمایت خانواده و درک کودک از آن دسته مواردی است که به  درمان سریع و بهبود علائم افسردگی کودک کمک می‌کند. کودک مبتلا به افسردگی نیازمند آن است که از سمت اعضای خانواده درک شود و رابطه بهتری با آن‌ها داشته باشد.

از این رو خانواده درمانی نیز یکی از تکنیک های درمان افسردگی کودکان است که در کنار جلسات روان درمانی برگزار می‌شود. در جلسات خانواده درمانی همه اعضای خانواده به خصوص پدر و مادر کودک دور هم جمع می‌شوند و درباره مسائل کودک با یکدیگر صحبت می‌کنند.

خانواده درمانی به اعضای خانواده کمک می‌کند تا شرایط کودک را درک کنند و بتوانند از کودک حمایت کنند؛ همچنین خانواده درمانی باعث برقراری ارتباط بهتر بین کودک و اعضای خانواده می‌شود.

خانواده درمانی یکی از تکینک‌های روانشناسی است که به بررسی مشکلات و مسائل خانوادگی و روابط بین اعضای خانواده می‌پردازد. در اغلب موارد، مشکلات یکی از اعضای خانواده می‌تواند روی تمامی اعضای خانواده تاثیر بگذارد.

 

منبع: برگ سبز، بهترین کلینیک روانشناسی غرب تهران